آیا خرید و فروش تتر غیرقانونی است؟

نگهداری، خرید و فروش تتر در ایران

نگهداری و خرید و فروش تتر توسط افراد در ایران جز در موارد خاص مثل استفاده از آن در فعالیت‌های غیرقانونی، جرم نیست و مشمول مجازات نخواهد شد. با توجه به افزایش حساسیت دولت در سال‌های اخیر نسبت به بازار ارز و اعمال محدودیت‌های گوناگون برای خرید و فروش دلار آمریکا، برخی از کاربران ممکن است این نگرانی را داشته باشند که آیا انجام معاملات با استیبل کوین‌های دلاری به‌ویژه تتر (USDT) ممکن است جرم در نظر گرفته شود یا خیر؟ در این موضوع، جنبه‌های مختلفی وجود دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

آیا خرید و فروش تتر در ایران قانونی است؟

قبل از پاسخ به این سؤال که آیا خرید و فروش تتر جرم است یا نه، بهتر است به وضعیت مقررات ارزهای دیجیتال در ایران نگاهی بیندازیم. به طور کلی، رویکرد نهادهای قانون‌گذار در کشور ما نسبت به بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال، مانند بیشتر کشورهای جهان، شفاف نیست.

مقامات ارشد دولت و مجلس درباره تأیید ارزهای دیجیتال در کشورهایی که این ارزها به رسمیت شناخته شده‌اند، دیدگاه‌های متفاوتی دارند. به عنوان مثال، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی در ماه مرداد سال ۱۴۰۱، علی صالح‌آبادی، رئیس سابق بانک مرکزی ایران، اظهار کرد که “معامله و سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال از سوی بانک مرکزی پذیرفته‌شده نیست و به رسمیت شناخته نمی‌شود”.

از طرفی، نهادهای نظارتی پس از سال‌ها از فعالیت صرافی‌های داخلی ارز دیجیتال، همچنان از اعطای برخی مجوزهای رسمی به این کسب‌وکارها خودداری می‌کنند، اما تا کنون به طور کامل فعالیت آنها را متوقف نکرده‌اند.

اما به طرف مقابل نیز باید توجه کرد، زیرا برخی نهادهای حاکمیتی به صورت منظم با پلتفرم‌های معاملاتی داخلی در ارتباط هستند و از آنها مالیات دریافت می‌کنند. همچنین، اخیراً مجلس طرحی برای اخذ مالیات بر عایدی سرمایه ارائه داده است که شامل معاملات رمزارز نیز می‌شود.

با این حال، با توجه به عدم وجود قانون واضح برای خرید و فروش بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال مانند تتر، به استناد ماده ۲ قانون مجازات عمومی، نمی‌توان معامله این دارایی‌ها را به عنوان جرم محسوب کرد.

بنابراین، طبق این بند، هرگونه فعالیت یا عدم فعالیتی که با قوانین قابل مجازات یا نیازمند اقدامات تأمینی یا تربیتی باشد، به عنوان جرم محسوب می‌شود و تنها در صورتی می‌توان آن را جرم دانست که به‌موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی یا تربیتی تعیین شده باشد.

البته، در نظر داشته باشید که خرید و فروش تتر و سایر ارزهای دیجیتال در ایران تنها تا زمانی قانونی است که به عنوان ابزاری برای انجام جرم دیگر مورد استفاده قرار نگیرد و همچنین قوانین بالادستی را نقض نکند. به عنوان مثال، هرگونه پول‌شویی با استفاده از تتر یا انجام دیگر فعالیت‌های مجرمانه، مشمول قانون مجازات خواهد بود.

در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷، بانک مرکزی ایران به همراه مؤسسات مالی اعلام کرد که معامله ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین در تمام مراکز پولی و مالی کشور ممنوع است. این ممنوعیت بعد از جلسه شورای عالی مبارزه با پول‌شویی در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۶ اعلام شده بود.

باید توجه داشت که این حکم به معنای ممنوعیت کامل خرید و فروش یا نگهداری ارزهای دیجیتال در کشور برای افراد حقیقی نیست. قبل از این نیز، ممنوعیت معامله با دارایی‌های دیجیتال برای بانک‌ها، مؤسسات مالی و صرافی‌هایی که دارای مجوز بانک مرکزی بودند، وجود داشت. با انتشار این حکم، این نهادهای مالی به صورت رسمی از خرید و فروش بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال منع شدند.

همچنین، بانک مرکزی هیچ مجوز رسمی برای تأسیس صرافی آنلاین یا سایت خرید و فروش ارزهای دیجیتال صادر نمی‌کند و این شرکت‌ها همچنان به صورت تقریباً غیررسمی به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

باید توجه داشت که اخیراً مرکز توسعه تجارت الکترونیکی اعتبار صرافی‌های داخلی ارز دیجیتال را تأیید کرده و سازوکارهای مربوط به دریافت این اعتبار توسط این کسب‌وکارها را منتشر کرده است. با این حال، عباس آشتیانی، مدیرعامل انجمن بلاکچین ایران، اظهار داشته است که این اعتبار در سایت قابل مشاهده نیست و همچنین به معنی به‌رسمیت‌شناخته‌شدن معاملات ارزهای دیجیتال توسط دولت نیست.

بنابراین، به پرسش آیا خرید و فروش تتر جرم است؟ باید گفت که نگهداری، خرید و فروش تتر توسط افراد یا از طریق صرافی‌های ارز دیجیتال در ایران، با توجه به شرایط خاصی که پیش‌تر ذکر شد، جرم نیست و طبیعتاً مشمول مجازات نخواهد شد.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲، طرحی را به تصویب رساندند که بر اساس آن، انتقال ارزهای دیجیتال مشمول دریافت مالیات بر عایدی سرمایه خواهد بود. طبق این طرح، آیین‌نامه اجرایی این قانون در طول ۶ ماه پس از تصویب تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

احتمال دریافت مالیات از معاملات تتر و ارزهای دیجیتال دیگر در ایران، به چگونگی اجرای این قانون و طرح آیین‌نامه اجرایی آن بستگی دارد و ممکن است تأثیر بسیاری بر خرید و فروش ارزهای دیجیتال برای کاربران ایرانی داشته باشد. به عقیده برخی کارشناسان، این قانون می‌تواند اقدامی دیگر در جهت به‌رسمیت‌شناختن ارزهای دیجیتال در ایران باشد.

محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، در پاسخ به منتقدان طرح مالیات بر عایدی سرمایه، اظهار کرد که این طرح در واقع به نفع سودجویان است و شامل ۹۹ درصد مردم نخواهد شد.

همچنین، شورای نگهبان پیش‌تر به طرح دیگری تحت عنوان طرح بانکداری ایراد گرفته بود، زیرا به ارزهای دیجیتال اشاره شده بود و تعریف قانونی مشخصی برای این دارایی‌ها وجود نداشت. به عقیده کارشناسان، ممکن است به دلیل همین موضوع، طرح مالیات بر عایدی سرمایه نیز ایراد گرفته شود.

محمدرضا پورابراهیمی در این رابطه اظهار کرده است که تا زمانی که تعاریف را در یک قانون اصلی و مادر حل نکنیم، شورای نگهبان هرگونه اشاره به رمزارزها را به عنوان پایه بحث از دستور کار خارج می‌کند و تأیید نخواهد کرد. بنابراین، اشاره به رمزارزها در طرح مالیات بر عایدی سرمایه نیز منوط به اصل موضوع است.

در کل، به دلیل عدم تأیید شورای نگهبان از طرح مجلس، هنوز نمی‌توان در مورد قوانین مربوط به اخذ مالیات از معاملات تتر در ایران نظری قطعی داد.

در نوامبر ۲۰۱۸ (آبان ۱۳۹۷)، تحریم کاربران ایرانی و ریسک معامله با تتردولار ایالات متحده، دور جدیدی از تحریم‌های علیه ایران را که حدود سه سال قبل در جریان توافق هسته‌ای با قدرت‌های جهانی به حالت تعلیق درآمده بود، رسماً اعمال کرد. دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی ایالات متحده، یا همان OFAC، در وب‌سایت خود اعلام کرده است که استفاده از ارزهای دیجیتال برای انجام معاملات مالی با اشخاص یا نهادهای تحریم‌شده غیرمجاز است.

نهادهای آمریکایی که تحریم‌های ایران را نقض کنند، ممکن است برای هر تخلف خود تا یک میلیون دلار جریمه شوند و افراد درگیر نیز می‌توانند با مجازات حبس تا ۲۰ سال روبه‌رو شوند. در اکتبر (مهر) گذشته، خزانه‌داری ایالات متحده صرافی مستقر در سیاتل، یعنی بیت‌ترکس (Bittrex) را به‌دلیل نقض تحریم‌های ایران و دیگر کشورها از طریق پردازش تراکنش‌های ارز دیجیتال، ۲۴ میلیون دلار جریمه کرد.

گزارش رویترز در آبان گذشته نشان داد که صرافی بایننس علی‌رغم تحریم‌های ایالات متحده برای قطع ارتباط ایران با سیستم مالی جهانی، از سال ۲۰۱۸ تاکنون حدود ۸ میلیارد دلار تراکنش مرتبط با ایران را پردازش کرده است. وزارت دادگستری ایالات متحده در حال تحقیق در مورد نقض احتمالی قوانین پول‌شویی توسط بایننس است که این صرافی را در معرض خطر پیگیری قضایی به خاطر نقض ممنوعیت‌های ایالات متحده برای تجارت با کشورهای تحریم‌شده قرار می‌دهد.

بر خلاف تصور بسیاری از کاربران، استیبل کوین تتر گرچه از فناوری بلاک چین مانند بیت کوین، اتریوم یا دیگر ارزهای دیجیتال استفاده می‌کند، اما یک دارایی رمزنگاری‌شده غیرمتمرکز نیست و توسعه‌دهندگان آن در صورت لزوم قادر هستند دارایی‌های یک آدرس را مسدود کنند. طبق گزارش‌ها، تتر تاکنون در مجموع ۸۸۵ آدرس را با ۴۶۱ میلیون دلار موجودی مسدود کرده است.

مطابق با بخش شرایط و مقررات استفاده از خدمات تتر، نام ایران در کنار کوبا، کره شمالی، سنگاپور، سوریه، ونزوئلا و کریمه در لیست حوزه‌های قضایی ممنوعه‌ای قرار دارد که نمی‌توانند با وب‌سایت رسمی خودِ تتر (چیزی درباره سایر پلتفرم‌ها گفته نشده است) برای واریز و برداشت دارایی در ارتباط باشند. علاوه بر این، این شرکت صریحاً به همکاری با نهادهای قانونی برای افشای هویت مشتریان و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های آن‌ها و همچنین درخواست مسدودکردن آدرس‌های تتر آن درصورت مناسب‌بودن روند قانونی اشاره می‌کند.

با این همه، باید گفت که تتر تا به امروز تلاشی برای مسدودکردن آدرس‌های مربوط به یک کشور خاص نکرده است و تمام مواردی که توسعه‌دهندگان این استیبل کوین مسدود کرده‌اند، متهم به مشارکت در جرایم مالی و سایبری بوده‌اند.

کارشناسان معتقدند حداقل تا به این لحظه بعید به نظر می‌رسد که عرضه‌کنندگان تتر بخواهند دارایی سرمایه‌گذاران خرد چند کشور خاص مانند ایران را مسدود کنند؛ چراکه این کار از ابعاد امنیتی و اقتصادی می‌تواند فاجعه‌بار باشد و همچنین از نظر فنی، انتخاب دقیق آدرس‌های ایرانی‌ها و مسدود کردن آن‌ها به تنهایی بسیار دشوار به نظر می‌رسد و ممکن است شهروندان کشورهای دیگر را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد.

آیا معامله با تتر در صرافی‌های خارجی جرم است؟

درست مانند آنچه تاکنون گفتیم، ایران قانون مشخصی درباره معامله با تتر در صرافی‌های خارجی ارز دیجیتال ندارد. شاید بزرگترین چالش کاربران ایرانی برای استفاده از خدمات برخی پلتفرم‌های بین‌المللی مثل بایننس، اجباری‌شدن فرآیند احراز هویت یا شناخت مشتری (KYC) باشد.

هرچند هنوز تعدادی صرافی ارز دیجیتال وجود دارند که استفاده از آن‌ها بدون احراز هویت امکان‌پذیر است، اما به دلیل افزایش فشار نهادهای نظارتی در سراسر دنیا برای مبارزه با پول‌شویی، بیشتر صرافی‌های معتبر ارز دیجیتال کاربران را به احراز هویت ملزم می‌کنند.

البته امکان معامله با تتر بدون نیاز به احراز هویت در صرافی‌های غیرمتمرکز وجود دارد، اما این صرافی‌ها به دلیل تفاوت‌های ساختاری با صرافی‌های متمرکز، محدودیت‌های خاص خود را دارند.

خلاصه

در کل، اگرچه در مورد معامله تتر در تمام بخش‌ها قانون مشخصی در ایران وجود ندارد، اما پاسخ به این پرسش که آیا خرید و فروش تتر جرم است، باید اینطور گفت که خرید و فروش تتر به‌خودی‌خود جرم تلقی نمی‌شود. در حال حاضر، تنها در یک حالت ممکن است خرید و فروش تتر جرم باشد و آن استفاده از این ارز دیجیتال برای انجام یک فعالیت مجرمانه است.