توضیح کامل در مورد پروتکل لنز (Lens)

پروتکل لنز (Lens) به عنوان یک گراف اجتماعی (Social Graph) ترکیب‌پذیر و غیرمتمرکز، قادر است نموداری از ارتباطات کاربران در رسانه‌های اجتماعی را نمایش دهد. در این پروتکل، هر عملی مانند انتشار محتوا، ساخت پروفایل، بازنشر مطالب، فالو کردن سایر کاربران و غیره، به صورت NFT ذخیره می‌شوند. برای استفاده از این پروتکل، کاربران باید یک پروفایل روی آن داشته باشند تا بتوانند ایردراپ لنز را دریافت کنند و همچنین مالکیت کامل بر محتوای خود را در اختیار داشته باشند. در این مقاله، قصد داریم به معرفی پروتکل لنز، ویژگی‌ها و اهداف آن بپردازیم.

پروتکل لنز (Lens) چیست؟

پروتکل لنز (Lens) خود را به شکل زیر معرفی می‌کند: “ساخت شبکه‌های اجتماعی دشوار است؛ اما این کار توسط پروتکل لنز آسان می‌شود.” پروتکل لنز یک گراف اجتماعی غیرمتمرکز و ترکیب‌پذیر است که به کاربران امکان ساخت شبکه‌های اجتماعی را می‌دهد. به عبارت دیگر، با استفاده از این پروتکل، تمرکز افراد بر روی جذب کاربران جدید نیست، بلکه بر روی ایجاد تجربه‌ای بی‌نظیر تمرکز دارد.

گراف اجتماعی، نموداری است که ارتباطات و پیوستگی‌ها میان موسسات، افراد و گروه‌ها را در شبکه‌های اجتماعی نمایش می‌دهد. این نمودار می‌تواند بسیار پیچیده و گسترده باشد، اما در برخی موارد همچون تصویر زیر، ممکن است فقط برای نمایش شبکه‌ای اجتماعی مربوط به یک فرد خاص استفاده شود.

پروتکل لنز (Lens) به شیوه‌ای غیرمتمرکز در ساخت گراف اجتماعی و برقراری ارتباطات شخصی عمل می‌کند، که این موضوع یکی از اهداف وب ۳ است. این پروتکل بر اساس مکانیزم گواهی اثبات سهام (POS) عمل می‌کند و از بلاکچین پالیگان (Polkadot) استفاده می‌کند. علاوه بر این، پروتکل لنز به صورت سازگار با ماشین مجازی Ethereum طراحی شده است و به کاربران اجازه می‌دهد تا مالک محتوا و داده‌های خود باشند. همچنین، لنز توانسته است با سانسور مقابله کند.

این پروتکل با هدف ماژولار بودن ایجاد شده است، به این معنی که کاربران می‌توانند در این پروتکل تعیین کنند که کدام فرد یا افراد به نوشته‌ها و مطالبشان دسترسی داشته باشند. به علاوه، آنها می‌توانند با دریافت کارمزد از دیگران به ازای مشاهده محتوای خود، درآمدی از رسانه‌های اجتماعی کسب کنند.

هدف پروتکل لنز چیست؟

هدف اصلی پروتکل لنز ایجاد یک جهان غیرمتمرکز در وب ۳ است که اطلاعات و داده‌های کاربران توسط هیچ شخص یا نهاد واسطی قابل کنترل و دسترسی نباشد. این پروتکل از تجربه و مشکلات وب ۲ یاد می‌گیرد و سعی دارد یک بستر برای ساخت جهانی آزاد و غیرمتمرکز بر پایه فناوری بلاکچین فراهم کند.

در حال حاضر، تنها افرادی که در لیست سفید (White List) حضور دارند، می‌توانند در این پروتکل یک پروفایل بسازند، زیرا نسخه بتای لنز در حال حاضر فعال نیست. با انتخاب گزینه “Claim Handle” در صفحه اصلی وبسایت لنز، کاربران می‌توانند مطلع شوند که آیا واجد شرایط ساخت پروفایل هستند یا خیر. تیم پروتکل لنز اعلام کرده است که در آینده نزدیک، امکان ساخت پروفایل عمومی در پروتکل لنز فراهم خواهد شد. برای دریافت اطلاعات بیشتر و آخرین اخبار پروتکل لنز، می‌توانید صفحات توییتر و دیسکورد این پروژه را دنبال کنید.

نحوه کار پروتکل لنز به سادگی به شرح زیر است:

تمام اقدامات در پروتکل لنز به صورت NFT انجام می‌شود. به عنوان مثال، وقتی کاربران در این پروتکل به کسی فالو می‌کنند، یک NFT دریافت می‌کنند. همچنین، وقتی یک پروفایل در این شبکه ایجاد می‌شود، یک NFT با استاندارد ERC-721 به نام “Profile NFT” به آنها اختصاص داده می‌شود. این NFT شامل تمام کامنت‌ها، مطالب، بازنشرها و لایک‌هایی است که کاربران در این شبکه انجام می‌دهند. دارنده Profile NFT قادر به کنترل پروفایل خود است.

پروفایل در پروتکل لنز نقش آدرس کیف پول را دارد. وقتی کاربران قصد ایجاد پروفایل دارند، باید کیف پول خود را روی شبکه اصلی پالیگان به وبسایت لنز متصل کنند. این پروتکل از یک پایگاه داده گرافی یا “Graph Database” استفاده می‌کند که شامل یال‌ها و گره‌های گراف است و قادر به ثبت و ذخیره داده‌ها می‌باشد. این پایگاه داده بر اساس ساختار گرافی عمل می‌کند. یکی از تفاوت‌های لنز با سایر شبکه‌های اجتماعی، وجود گراف اجتماعی غیرمتمرکز است که بر پایه آن عمل می‌کند.

ویژگی‌ها و اجزای پروتکل لنز به صورت ساده‌تر به شرح زیر است:

• پروفایل (Profile):
  پروفایل در این پروتکل به کاربران امکان کنترل و مالکیت کامل بر روی محتوا را می‌دهد. هر پروفایل در این پروتکل دارای یک NFT منحصر به فرد است که با پسوند “lens” شناخته می‌شود. هر ProfileNFT دارای یک آدرس است و یک آدرس کیف پول می‌تواند بیش از یک پروفایل NFT را در اختیار داشته باشد.
• فالو (Follow):
  وقتی یک کاربر در شبکه لنز فردی را دنبال می‌کند، یک Follow NFT در کیف پول کاربر ایجاد می‌شود. این توکن‌ها می‌توانند برای حق رای‌دهی در آینده استفاده شوند، در صورتی که فالوور اجازه آن را صادر کرده باشد.
• انتشار (Publication):
  انتشار در سه دسته‌بندی پست، کامنت و بازنشر انجام می‌شود. پست‌ها به صورت تصویر، متن، ویدیو و غیره در پروتکل‌های غیرمتمرکز مانند Arweave یا IPFS ذخیره می‌شوند. همه پست‌های ایجاد شده توسط کاربران به صورت مستقیم به ProfileNFT خود ارسال می‌شوند، بنابراین هر کاربر مالکیت کامل بر روی محتوای خود را در کیف پول خود خواهد داشت.

ویژگی‌ها و اجزای دیگر پروتکل لنز به صورت ساده‌تر به شرح زیر است:

• کامنت (Comment):
  کاربران در شبکه اجتماعی لنز قادرند نظرات و عقاید خود را در مورد مطالب مختلف بنویسند و ارسال کنند.
• بازنشر (Mirror):
  امکان بازنشر محتوای کاربران دیگر در لنز وجود دارد. کاربران می‌توانند مطالب دیگران را در شبکه به اشتراک بگذارند و بازنشر کنند.
• جمع‌آوری (Collect):
  ویژگی جمع‌آوری به کاربران این امکان را می‌دهد تا از طریق محتوای خود درآمد کسب کنند. صاحبان پست‌ها می‌توانند اقداماتی مانند پولی کردن محتوا را برای این هدف انجام دهند.
• قابلیت چندامضایی جامعه (Community Multisig):
  این قابلیت امنیت کاربران در پروتکل لنز را افزایش می‌دهد. با استفاده از اکوسیستم وب ۳، امکان استفاده از قابلیت چندامضایی بین طرفین قابل اعتماد فراهم می‌شود.
• پیام‌های خصوصی رمزنگاری شده (Encrypted DMs):
  پروتکل لنز با استفاده از XMTP، قابلیت ارسال پیام‌های خصوصی رمزنگاری شده را در بین برنامه‌ها فراهم می‌کند. XMTP یک پروتکل باز و امن است که در فضای وب ۳ قادر به ارائه امنیت در ارسال پیام‌ها می‌باشد.

در پروتکل لنز، علاوه بر NFTها، ماژول‌ها نیز نقش مهمی را در این پروتکل ایفا می‌کنند.

چند ماژول اصلی در این پروتکل وجود دارند که به بررسی آنها می‌پردازیم:

1. ماژول فالو (Follow Module):
   وقتی کاربران می‌خواهند یک پروفایل را دنبال کنند، از ماژول فالو استفاده می‌شود. این ماژول را می‌توان در زمان ساخت پروفایل تنظیم کرد و سپس امکان تغییر آن وجود دارد. همچنین، صاحبان پروفایل می‌توانند ماژول “بدون فالو” را انتخاب کنند، به این ترتیب افراد می‌توانند بارها این پروفایل را فالو کنند. این ماژول قابلیت فعال‌سازی منطق‌هایی مانند “هزینه برای فالو” (Fee-on-Follow) یا مکانیزم “اشتراک” (Subscription) را دارد.
2. ماژول بازنشر (Repost Module):
   این ماژول به کاربران این امکان را می‌دهد تا محتوای دیگران را بازنشر کنند. با استفاده از این ماژول، کاربران می‌توانند پست‌ها و مطالب دیگران را در شبکه به اشتراک بگذارند و بازنشر کنند. این امکان به کاربران اجازه می‌دهد تا به راحتی محتوای مورد علاقه خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.
3. ماژول جمع‌آوری (Collect Module):
   این ماژول به کاربران این امکان را می‌دهد تا از طریق محتوای خود درآمد کسب کنند. صاحبان پست‌ها می‌توانند اقداماتی مانند پولی کردن محتوا را برای کسب درآمد انجام دهند. این ماژول به کاربران این امکان را می‌دهد تا از تعاملات و فعالیت‌های خود در شبکه بهره‌برداری کنند و در ازای آن پاداش دریافت کنند.
4. ماژول جمع‌آوری (Collect Module):
   ماژول جمع‌آوری (Collect Module) امکان پولی کردن محتوا را فراهم می‌کند. با استفاده از این ماژول، کاربران قادر هستند توکن‌های بی‌همتایی را برای محتوایی که به آدرس URL آن ارتباط دارد، ایجاد کنند. این توکن‌ها به عنوان نماینده‌های دیجیتالی برای محتوا عمل می‌کنند. ماژول Collect تنها در زمان انتشار اولیه پست قابل تنظیم است و پس از آن امکان تغییر آن وجود ندارد.
5. ماژول مرجع (Reference Module):
   فقط در صورت فعال بودن ماژول مرجع (Reference Module) برای یک پست، امکان اضافه کردن کامنت یا بازنشر پست‌ها فعال می‌شود. با استفاده از این ماژول، می‌توان منطق بازنشر را تعریف کرد. به عنوان مثال، فقط کسانی که پروفایل شما را دنبال کرده‌اند، مجاز به بازنشر پست شما خواهند بود. این ماژول به کاربران امکان می‌دهد قوانین و محدودیت‌هایی را برای بازنشر پست‌ها تعیین کنند و به دلخواه خود نحوه انتشار و استفاده از پست‌ها را کنترل کنند.