عناوینی که در این مقاله می خوانید
عبارت “دائو” یا “سازمان خودگردان غیرمتمرکز”، اصطلاحی شناخته‌شده در ادبیات ارزهای دیجیتال است که شما مطمئناً بارها با آن مواجه شده‌اید؛ اما ممکن است آشنایی شما با این مفهوم مهم، محدود به این حد باشد و شما چیز بیشتری از آن ندانید. اگر چنین است، به شما پیشنهاد می‌دهیم حتماً این مقاله را مطالعه کنید؛ چراکه آگاهی از چیستی و چگونگی کارکرد دائو برای همه دوستداران ارزهای دیجیتال اساسی است.
شما حتماً می‌دانید که تمرکززدایی یکی از ایده‌های اساسی فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال است. این تمرکززدایی تنها به پرداخت‌های مالی محدود نمی‌شود و بلاکچین قصد دارد از همه فرایندهای متمرکز، تمرکز را بردارد. آیا تا به حال به معایب تمرکزبودن فکر کرده‌اید؟ آیا شرکت‌های متمرکزی مانند گوگل و فیسبوک را به صورت غیرمتمرکز تصور کرده‌اید؟ آیا به طور کلی تا به حال به این فکر کرده‌اید که اینترنت هم باید غیرمتمرکز باشد؟ اگر نه، بیایید همین حالا با هم به این مسئله فکر کنیم.
تصور کنید همه ابرشرکت‌ها و غول‌های فناوری که امروز آنها را می‌شناسیم، به صورت غیرمتمرکز اداره شوند. در این صورت هیچ شرکتی نمی‌تواند به تنهایی تصمیمی بگیرد که منافع بخش زیادی از جمعیت جهان را به خطر بیندازد. به عنوان مثال، گوگل نمی‌تواند هیچ بخشی از اطلاعات خود را برای عده‌ای خاص فیلتر کند و همه کاربران از سرتاسر جهان، به همه اطلاعات گوگل دسترسی خواهند داشت. یا شرکتی مانند فیسبوک نخواهد توانست اطلاعات شخصی کاربران خود را به فروش بگذارد و برای چنین کاری، به موافقت اکثریت اعضا نیاز خواهد داشت.
برای درک بهتر اهمیت تمرکززدایی، می‌توانیم حتی از دنیای ارزهای دیجیتال هم فراتر رفته و آن را به همه بخش‌ها تعمیم داد. تصور کنید هیچ مدیری نتواند تصمیمات شرکتی را به تنهایی اتخاذ کند و همه کارکنان آن از حق رأی مساوی برخوردار باشند. چنین چیزی ممکن است در نگاه اول شبیه به یک رویا به نظر برسد؛ اما حقیقت این است که سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا همان دائو برای همین متولد شده است؛ به منظور اهدای حاکمیت غیرمتمرکز به انسان‌ها.
با توجه به اهمیت بالای دائو در دنیای ارزهای دیجیتال، این مقاله به بررسی کامل آن اختصاص داده شده است. در این مطلب، با ماهیت و چگونگی کارکرد دائو، مزایای آن نسبت به سیستم‌های سنتی و برخی از معروف‌ترین پروژه‌های آن آشنا خواهید شد و پاسخ برخی از پرسش‌های متداولی را که ممکن است درباره دائو داشته باشید، دریافت خواهید کرد. با ما همراه باشید.
“دائو (DAO)” چیست؟
اولین و سادهترین روش برای تعریف دائو، مراجعه به نام آن است. DAO مخفف عبارت “Decentralized Autonomous Organization” به معنای سازمان خودگردان غیرمتمرکز است.
همانطور که از نام آن پیداست، دائو یک سازمان است که تحت حاکمیت یک شخص یا گروه خاص نیست و به صورت خودگردان و غیرمتمرکز اداره می‌شود. دائو یک سازمان فیزیکی نیست، بلکه یک سازمان اینترنتی است که اعضای آن می‌توانند کاربرانی از نقاط مختلف جهان باشند.
برای درک بهتر دائو، می‌توان یک بانک را در نظر گرفت که به صورت غیرمتمرکز اداره می‌شود. این بانک از بسیاری جهات شبیه به بانک‌های سنتی است؛ اما دو تفاوت عمده با آنها دارد:
- ماهیت فیزیکی ندارد و به صورت اینترنتی فعالیت می‌کند.
- حاکمیت متمرکز ندارد و همه مشتریان می‌توانند نقش رئیس بانک را بازی کنند.
حال تصور کنید این بانک می‌خواهد سودی که از مشتریان خود دریافت می‌کند را افزایش دهد. در چنین شرایطی، همه کاربران حق دارند نظر خود را اعلام کنند و پیشنهادی که بیشترین میزان موافقت را داشته باشد، برگزیده می‌شود. از آنجایی که کاربران خود در این مسئله ذی‌نفع هستند، مسلماً منافع خود را در نظر می‌گیرند و به این ترتیب یک شخص نمی‌تواند تصمیمی را تنها با درنظرگرفتن سود خود و به قیمت زیرپاگذاشتن حقوق سایرین اتخاذ کند.
دائو، رویکردی در مدیریت سازمان است که در آن هر عضو مجموعه، بدون در نظر گرفتن سمت و موقعیتش، حقی مساوی در ایجاد تغییرات دارد. به طور ساده، دائو به معنای یک قرارداد هوشمند است که تاکنون بیشتر آنها روی بلاکچین اتریوم پیاده‌سازی شده‌اند. با این حال، هر بلاکچینی که از فناوری قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند، می‌تواند میزبان یک دائو نیز باشد.
دائوهامانند شرکت‌هایی که در دنیای واقعی با آنها سروکار داریم، می‌توانند در حوزه‌های مختلفی فعالیت کنند. از صرافی‌های غیرمتمرکز گرفته تا پلتفرم‌های وام‌دهی غیرمتمرکز، صنعت بازی، پلتفرم‌های پخش ویدیو و موسیقی و هر مجموعه دیگری که خدماتی را به‌صورت غیرمتمرکز و بر بستر بلاکچین ارائه می‌دهد، همگی می‌توانند یک دائو محسوب شوند.
هر دائو، یک یا چند توسعه‌دهنده دارد که کد آن را می‌نویسند. قوانین دائو، در واقع همان کدهایی هستند که از ابتدا در قرارداد هوشمند آن قرار گرفته‌اند؛ بنابراین هنگام کدنویسی آنها باید به دقت بسیار زیادی توجه کرد؛ چرا که هر اشتباهی می‌تواند به قیمت ناکارآمدی یا حتی نابودی کامل آن منجر شود.
دائوها را می‌توان یکی از زیرشاخه‌ها یا دستاوردهای مهم امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) دانست. این سازمان‌های غیرمتمرکز دقیقاً زمانی کار خود را آغاز کردند که تب‌وتاب تمرکززدایی در جهان حاکم بود و توسعه‌دهندگان به دنبال ارائه نوآوری‌های خود در زمینه تمرکززدایی بودند.
یکی از مشهورترین دائوهای جهان، در سال ۲۰۱۶ به وجود آمد. این سازمان خودگردان غیرمتمرکز، به نام The DAO شناخته می‌شد و به‌طور هوشمندانه‌ای از عبارت دائو در نام برند خود استفاده کرده بود. با این حال، به دلیل وجود یک باگ در کد قرارداد هوشمند آن، The DAO در نهایت هدف حمله هکرها قرار گرفت و مبلغ زیادی از آن به سرقت رفت؛ ماجرایی که در دنیای ارزهای دیجیتال تحت عنوان “هک دائو” شناخته می‌شود.
در ماه مه سال ۲۰۱۶، سه توسعه‌دهنده به نام‌های استفان توال، سایمون ینش و کریستوف ینش تصمیم گرفتند یک شرکت سرمایه‌گذاری غیرمتمرکز تأسیس کنند. آنها کد شرکت خود را نوشتند، آن را با نام The DAO معرفی کردند و جذب سرمایه عمومی آن را آغاز کردند. در طول سه هفته‌ای که از آغاز جذب سرمایه آن گذشته بود، The DAO بیش از ۱۵۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرد و یکی از بزرگ‌ترین جذب سرمایه‌های عمومی تاریخ را به ثبت رساند.
اما در یک حمله هکری در ماه ژوئن، حدود ۳٫۶ میلیون اتر (ارز دیجیتال اتریوم) از The DAO سرقت شد. این حمله به دلیل وجود یک باگ در قرارداد هوشمند The DAO صورت گرفت. بعد از این حمله، اتحادیه اتریوم (Ethereum) به توافق رسید که برای جلوگیری از اتفاقات مشابه، قوانین و مقرراتی را برای تشکیل دائوها و سازمان‌های مشابه ارائه کند.
با این حال، حتی قبل از پایان فرایند جذب سرمایه، بسیاری از متخصصان درباره وجود باگ در کد The DAO هشدار داده بودند. در حالی که توسعه‌دهندگان در تلاش برای رفع باگ‌ها بودند، یک هکر فرصت را برای سوءاستفاده به دست آورد و دارایی‌های موجود در کد The DAO را به سرقت برد.
این اتفاق نه‌تنها باعث ضرر و زیان برای توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران The DAO شد، بلکه به اعتبار اتریوم نیز آسیب زد؛ به حدی که اتریوم تصمیم گرفت برای جبران خسارت سرمایه‌گذاران، یک هارد فورک را اجرا کند. با این حال، اغلب اعضای جامعه اتریوم با این تصمیم موافق نبودند و بلاک چین اتریوم به دو زنجیره مستقل به نام‌های اتریوم و اتریوم کلاسیک تقسیم شد.
باید گفت که هک دائو، شوک بزرگی را به کل اکوسیستم اتریوم و بلاکچین وارد کرد، اما این به معنای منسوخ شدن یا از بین رفتن محبوبیت نوآوری دائو نیست. از آن زمان تاکنون، مفهوم دائو به حیات خود ادامه داده و شاهد پروژه‌های موفق بسیاری بوده است.
عملکرد دائو چگونه است؟
تا به اینجا درباره ماهیت کلی و ویژگی‌های اساسی دائو صحبت کرده‌ایم. در این بخش قصد داریم با دقت بیشتری به جزئیات فنی عملکرد دائوها بپردازیم.
در قسمت‌های قبلی اشاره کردیم که دائو یک سازمان غیرمتمرکز است که توسط تمامی اعضای جامعه‌اش اداره می‌شود. ممکن است سؤال برایتان پیش آمده باشد که چگونه اعضای یک دائو می‌توانند در اداره آن نقش داشته باشند و اصولاً حاکمیت خود را چگونه اعمال می‌کنند؟
حق رأی کاربران در دائوها با استفاده از توکنی به نام “توکن حاکمیتی” (Governance Token) مشخص می‌شود.
در یک پروژه دائو، یک توکن حاکمیتی وجود دارد که به دارندگان آن اجازه می‌دهد در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن پروژه شرکت کنند. هرچه تعداد توکن‌های حاکمیتی که یک کاربر دارد بیشتر باشد، او از حق رأی بیشتری برخوردار خواهد بود.
به عنوان مثال، پلتفرم وام‌دهی میکردائو دو توکن به نام‌های دای (DAI) و میکر (Maker) دارد. توکن میکر توکن حاکمیتی میکردائو است که به دارندگان آن اجازه می‌دهد تا در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با این پلتفرم شرکت کنند و رأی خود را بیان کنند.
یکی از بخش‌های اساسی اکوسیستم دائوها، پیشنهادها یا همان “پروپوزال‌ها” هستند. هر کاربری که ایده‌ای برای بهبود عملکرد یک دائو دارد، می‌تواند پروپوزال خود را در شبکه ثبت کند و به رأی سایرین قرار دهد. با استفاده از توکن‌های حاکمیتی خود، سایر اعضای شبکه به این پیشنهاد رأی می‌دهند. در صورتی که پروپوزال به موافقت اکثریت اعضا برسد، اجرا می‌شود و در صورتی که رأی‌های لازم را دریافت نکند، ملغی می‌شود.
در هر دائو، درصد موافقت لازم برای تأیید یک پروپوزال ممکن است متفاوت باشد و بستگی به قانونی دارد که از ابتدا در قرارداد هوشمند آن کدنویسی شده است. این مسئله می‌تواند در هر دائو متفاوت باشد.
بنابراین، برای اینکه یک شبکه غیرمتمرکز به عنوان یک دائو شناخته شود، باید سه ویژگی اساسی را داشته باشد: استفاده از فناوری قرارداد هوشمند، داشتن یک توکن حاکمیتی و قابلیت ثبت پروپوزال‌ها.
تا مدت‌ها، بسیاری از افراد شبکه بیت کوین را نیز یک دائو می‌دانستند. آنها این باور را داشتند که بیت کوین به دلیل غیرمتمرکز بودن و مبتنی بر بلاکچین بودنش و همچنین حاکمیت شبکه در دست کاربرانش، قدیمی‌ترین دائوی جهان است. اما با توجه به تعاریف جدیدتری که از دائو وجود دارد، متوجه می‌شویم که بیت کوین به عنوان یک دائو شناخته نمی‌شود.
بیت کوین از فناوری قرارداد هوشمند پشتیبانی نمی‌کند و توکن حاکمیتی خاصی هم ندارد؛ بنابراین در دسته‌بندی دائوها قرار نمی‌گیرد.
پروژه‌های مشهور حوزه دائو
با توجه به محبوبیت ارزهای دیجیتال و دیفای در دنیای امروز، تعداد دائوها روز به روز در حال افزایش است. برخی از این دائوها شناخته‌تر هستند و دارای تعداد زیادی کاربر هستند؛ در حالی که برخی دیگر جدید و نوپا هستند. در این بخش از مقاله، تعدادی از مشهورترین پروژه‌های حوزه دائو را معرفی و بررسی خواهیم کرد.
یونی سواپ
یکی از مشهورترین پروژه‌های حوزه دائو است. این پروژه، بزرگ‌ترین صرافی غیرمتمرکز موجود است که روی بلاک چین اتریوم فعالیت می‌کند. در سپتامبر سال ۲۰۲۰ (شهریور ۹۹)، یونی سواپ توکن حاکمیتی خود به نام یونی (UNI) را عرضه کرد. دارندگان توکن یونی می‌توانند نظر خود را در رابطه با مسائلی همچون کارمزدها، نقشه راه و قوانین صرافی یونی سواپ ابراز کنند.
در زمان نگارش این مقاله، توکن یونی با قیمت ۱۴.۹۱ دلار معامله می‌شود. لیستی از صرافی‌هایی که از یونی پشتیبانی می‌کنند، از طریق این لینک قابل مشاهده است.
میکردائو
میکردائو (MakerDAO) یکی دیگر از مشهورترین پروژه‌های حوزه دائو است. این پلتفرم وام‌دهی ارز دیجیتال است که در بین همه پلتفرم‌های وام‌دهی، از محبوبیت بالایی برخوردار است. همانطور که پیشتر هم اشاره شد، میکردائو دارای دو توکن مخصوص است: توکن دای که یک استیبل کوین است و توکن میکر که توکن حاکمیتی این پلتفرم است.
دارندگان توکن میکر می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مهم میکردائو در رابطه با مواردی همچون کارمزد، حفظ ثبات شبکه، نرخ سود و حتی تعطیلی اضطراری پلتفرم مشارکت کنند. در زمان نگارش این مقاله، توکن میکر با قیمت ۲,۳۱۱ دلار معامله می‌شود. لیست صرافی‌هایی که از میکر پشتیبانی می‌کنند، از طریق این لینک قابل مشاهده است.
آوی (Aave)
نیز یکی از مشهورترین پروژه‌های حوزه دائو است. این پلتفرم وام‌دهی غیرمتمرکز است که به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به اعتماد به واسطه‌ها، دارایی‌های دیجیتال خود را وام بدهند یا این دارایی‌ها را وام بگیرند. توکن حاکمیتی پلتفرم آوی با نام AAVE شناخته می‌شود. دارندگان این توکن می‌توانند نظر خود را در رابطه با موارد مهمی مانند اضافه‌کردن دارایی‌های جدید، مدیریت پارامترهای پلتفرم و نرخ وثیقه موردنیاز ابراز کنند.
در زمان نگارش این مقاله، توکن AAVE با قیمت ۱۶۸ دلار معامله می‌شود. در این لینک، می‌توانید لیست صرافی‌هایی که از این توکن پشتیبانی می‌کنند را مشاهده کنید.
دش
دش (DASH) یک شبکه ارز دیجیتال و سیستم پرداخت آنلاین است که به‌عنوان فورکی از بیت کوین ساخته شده و هدف آن از ابتدا، افزایش سرعت تراکنش‌ها و افزایش مقیاس‌پذیری بود (دش در واقع فورکی از لایت کوین بود که خود فورکی از بیت کوین است).
این شبکه در سال ۲۰۱۴ راه‌اندازی شد و بسیاری آن را اولین دائوی حقیقی می‌دانند؛ چراکه برخلاف بیت کوین، یک مکانیسم حاکمیتی دارد و به سهام‌گذاران خود اجازه می‌دهد درباره چگونگی به‌کارگیری ذخایر دش اظهارنظر کنند.
قیمت دش در زمان نگارش این مقاله برابر با ۱۳۰ دلار است. لیست صرافی‌هایی که از این کوین پشتیبانی می‌کنند، در این لینک قابل مشاهده است.
The LAO
The LAO یکی از دائوهای جذاب این روزهاست که به‌عنوان یک شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در آمریکا فعالیت می‌کند. البته تفاوت اصلی The LAO با دائوهایی که پیشتر به آنها اشاره کردیم، این است که این دائو در آمریکا راه‌اندازی شده است و از قوانین این کشور پیروی می‌کند؛ اما عملکردهای خود را در قالب قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز اجرایی کرده است.
گیت کوین
گیت کوین (Gitcoin) یک پلتفرم مستقل و غیرمتمرکز است که از توسعه‌دهندگانی که در حال ساخت اپلیکیشن‌های منبع‌باز هستند، حمایت مالی می‌کند. کاربران گیت کوین می‌توانند تمامی پروژه‌هایی که در این پلتفرم عضو شده‌اند را مشاهده کرده و پس از آن، پروژه‌ای را که تمایل دارند روی آن سرمایه‌گذاری کنند، انتخاب کنند.
توکن حاکمیتی گیت کوین با نماد GTC در زمان نگارش این مقاله با قیمت ۹ دلار معامله می‌شود. شما می‌توانید لیست صرافی‌هایی که از این توکن پشتیبانی می‌کنند را در این لینک مشاهده کنید. دارندگان توکن حاکمیتی گیت کوین در رابطه با مواردی مانند نحوه مدیریت سرمایه‌ها و حل و فصل منازعات تصمیم‌گیری می‌کنند.
دائو استک
دائو استک (DAOstack) هم یکی دیگر از دائوهای جذاب است که برخی از توصیفاتی چون «سیستم عامل هوش تجمیعی» یا «وردپرس دائوها» برای آن استفاده می‌کنند. دائو استک در واقع یک استک نرم‌افزاری و منبع‌باز است که برای پشتیبانی از یک شبکه جهانی و تعامل‌پذیر طراحی شده است. با استفاده از این استک، می‌توان برای ساخت دائوهای مختلفی که به فعالیت‌های گروهی و تعاملی نیاز دارند، استفاده کرد. دائو استک همچنین ابزارهایی را برای ارتباط همه دائوهایی که روی آن اجرا شده‌اند، فراهم کرده است.
توکن حاکمیتی دائو استک، GEN نام دارد. این توکن در زمان نگارش این مقاله با قیمت ۰.۰۶ دلار معامله می‌شود. شما می‌توانید لیست صرافی‌هایی که از این توکن پشتیبانی می‌کنند را در این لینک مشاهده کنید.
آراگون
آراگون (Aragon) یک پلتفرم است که خود به عنوان یک دائو طراحی شده و هدف آن تأمین ابزارهای موردنیاز دائوها است. این پلتفرم در واقع از ایجاد دائوها روی بلاکچین اتریوم حمایت می‌کند و سپس به نگهداری و ادامه کار آنها کمک می‌کند.
آراگون یک توکن حاکمیتی با نماد ANT دارد که در زمان نگارش این مقاله با قیمت ۵ دلار معامله می‌شود. شما می‌توانید لیست صرافی‌هایی که از این توکن پشتیبانی می‌کنند را از طریق این لینک مشاهده کنید.
سوالات متداول
آیا بیت کوین یک دائو است؟
خیر، بیت کوین یک دائو نیست. اگرچه بیت کوین در گذشته به عنوان یک دائو شناخته می‌شد، اما این ارز دیجیتال اکنون ویژگی‌های دائو مانند مجهز بودن به فناوری قرارداد هوشمند و توکن حاکمیتی را ندارد.
دائوها چه مشکلاتی دارند؟
دو مشکل اساسی دائوها عبارتند از: پیچیدگی ذاتی و امکان وجود باگ. توسعه یک دائو یا حتی استفاده از آن کار راحتی نیست و دانش فنی خاص خود را می‌طلبد. همین مسئله باعث می‌شود که این نوآوری برای طیف گسترده‌ای از کاربران عادی مناسب نباشد. مشکل دوم هم باز به بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند برمی‌گردد. ازآنجا که دائوها هیچ واسطه‌ای ندارند و همه قوانین آنها در قرارداد هوشمندشان کدنویسی می‌شود، هر باگ یا ایرادی در این کد می‌تواند عملکرد دائو را مختل کند یا به نابودی آن منجر شود.
“راه‌اندازی یک دائو، چگونه انجام می‌شود؟”
اولین مرحله برای راه‌اندازی یک دائو، داشتن دانش فنی لازم و آشنایی با برنامه‌نویسی بلاکچین است. در صورت داشتن این شرایط، ابتدا باید قرارداد هوشمند دائو خود را کدنویسی کنید. سپس برای جذب سرمایه، توکن‌های حاکمیتی را به فروش می‌رسانید تا افرادی که آنها را خریداری می‌کنند، به عنوان سهام‌داران دائوی شما عمل کنند. در مرحله آخر، باید دائو را روی بلاکچین راه‌اندازی کنید. در این مرحله، شما به عنوان توسعه‌دهنده، هیچ برتری یا امتیاز خاصی نسبت به سایر سهام‌گذاران ندارید.
جمع بندی:
در این مقاله، سعی کرده‌ایم به زبان ساده، سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز یا دائوها را بررسی کنیم و روش کار آنها را توضیح دهیم. با مطالعه این مقاله، متوجه خواهید شد که دائوها همانند برخی از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند؛ اما هر اپلیکیشن غیرمتمرکزی، لزوماً دائو نیست.
برای قرار گرفتن در دسته دائوها، هر شبکه باید از ویژگی “حاکمیت غیرمتمرکز” بهره‌مند باشد. در واقع، مفهوم حاکمیت غیرمتمرکز در دائو بسیار حائز اهمیت است و به همین دلیل، توکن‌های حاکمیتی برای این سازمان‌ها بسیار حیاتی هستند.
دنیای غیرمتمرکز به طور روزافزون در حال پیشرفت است و تمایل به تمرکززدایی در بسیاری از حوزه‌ها که قبلاً به صورت متمرکز اداره می‌شدند، قابل مشاهده است. حوزه حاکمیت ممکن است یکی از حوزه‌هایی باشد که به سختی می‌توانستیم آن را به صورت غیرمتمرکز تصور کنیم؛ اما ظهور و محبوبیت دائوها به ما نشان داد که اشتباه می‌کردیم.
با این تفسیر، ممکن است در آینده‌ای نه چندان دور شاهد جایگزینی سازمان‌های متمرکز امروزی با دائوها باشیم. البته، برای تحقق چنین اتفاقی، لازم است دائوها به طور کامل آماده این کاربرد گسترده شوند و حداکثر مشکلاتی که اکنون ممکن است با آنها مواجه شوند، برطرف شوند.
نظرات کاربران