اینترنت متمرکز در مقابل اینترنت غیرمتمرکز

در صورتی که به گذشته‌ای نه چندان دور یادتان باشد، برای اتصال به اینترنت بایستی شماره تلفن کامپیوتری را که به یک ارائه‌دهنده خدمات اینترنت متصل بود، بدانسته و با شماره‌گیری آن، به شبکه اینترنت و داده‌های موردنظرمان دسترسی پیدا می‌کردیم.

در آن زمان، اتصال به شبکه بسیار پیچیده و دشوار بود. هر کامپیوتر باید به‌طور مستقل به شبکه متصل شده و به همین دلیل با یک سامانه کاملاً غیرمتمرکز روبرو بودیم؛ اما در حال حاضر، این فرایند به یک شکل متفاوت تغییر کرده است. امروزه، تنها چند شرکت محدود در زمینه میزبانی وب و سرور مسئول ارائه اتصال به اینترنت هستند. این تغییر باعث حذف پیچیدگی‌ها شده است، اما به عوض باعث کاهش قابل ملاحظه‌ای در طرح غیرمتمرکز اتصال به اینترنت شده است.

در سال ۱۹۹۸، سروری که تقریباً ۹۰ درصد از تمام اتصالات پیجرهای (دستگاه‌هایی برای مبادله پیام متنی و صوتی) ایالات متحده را برقرار می‌کرد، از کار افتاد و یکی از قطعی‌های مهم اتصال به اینترنت در تاریخ این کشور رخ داد. امروزه با رشد شبکه اینترنت، اگر چنین اتفاقی رخ دهد، عواقب آن بسیار گسترده و جبران‌ناپذیر خواهد بود.

با توجه به اینکه امروزه تقریباً همه چیز وابسته به اینترنت است، بحث شبکه متمرکز در برابر شبکه غیرمتمرکز موضوعی بسیار مهم به نظر می‌رسد. برخی معتقدند که اینترنت غیرمتمرکز نمی‌تواند جایگزین اینترنت متمرکز شود و برخی دیگر امیدوارند که با توسعه بیشتر شبکه‌های غیرمتمرکز، شکل فعلی اینترنت تغییر کند. با توجه به اهمیت این موضوع، قصد داریم مفاهیم اینترنت متمرکز و غیرمتمرکز را بررسی و ویژگی‌های آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم. پس تا پایان مطلب همراه ما باشید تا ببینیم آینده اینترنت چگونه خواهد بود.

اینترنت متمرکز

به معنی وجود نقطه‌ای متمرکز در شبکه است که تمام داده‌های شبکه باید قبل از توزیع بین کامپیوترهای دیگر از آن عبور کنند.

در ابتدا، شبکه اینترنت یک مجموعه شبکه مستقل بود که گروه‌های مختلف افراد و سازمان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کرد. با این حال، اتصال محدود اعضای شبکه امکان غیرمتمرکز بودن اینترنت را در آن زمان فراهم می‌کرد. اما اکنون، شرایط کاملاً متفاوت شده‌اند و تقاضا برای اتصال به اینترنت به حدی رسیده است که شبکه‌های غیرمتمرکز پیشین قادر به پشتیبانی از حجم جاری درخواست‌ها نیستند.

هنوز هم از همان مدل قبلی اینترنت استفاده می‌شود که به‌موجب آن اطلاعات از یک نقطه‌ی مرکزی، به عنوان سرور، عبور می‌کند. اما موضوعی که در‌این‌میان به‌وجود آمده، این است که در مقایسه با گذشته، شبکه‌های کوچک‌تری در داخل شبکه‌های بزرگ‌تر ایجاد شده‌اند. این شبکه‌های کوچک‌تر می‌توانند گروه‌هایی از افراد یا شرکت‌هایی باشند که روی یک مجموعه‌ی داده‌ی منحصربه‌فرد کار می‌کنند.

تاریخچه شبکه متمرکز اینترنت

به این صورت است که در دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، کاربران می‌توانستند بدون نیاز به شرکت یا ارائه‌دهنده خدمات خاص، محتوا را به‌صورت آنلاین در اینترنت منتشر کنند. با این حال، در حال حاضر، هیچ‌کس تمام ابزارهای موردنیاز برای برقراری اتصالات اینترنتی را در اختیار ندارد و چنین منابع و امکاناتی فقط در اختیار چند شرکت محدود قرار دارد. این انحصار در امکانات و دسترسی، بر جنبه متمرکزسازی اینترنت تأثیر می‌گذارد.

سهم عمده‌ای از منابع پشتیبانی از اتصالات اینترنتی متعلق به شرکت‌های گوگل و فیس‌بوک است و تمرکز امکانات در چنین شرکت‌ها و سازمان‌های خاص، بیشتر مردم را بابت مسائل حریم خصوصی نگران می‌کند. با این حال، نمی‌توان سرمایه‌گذاری‌های عظیم این شرکت‌ها در ایده‌های نوآورانه را نادیده گرفت.

حقیقت این است که امکانات ارائه‌شده توسط شرکت‌هایی همچون گوگل و فیس‌بوک، امکان اتصال سریع افراد به اینترنت بدون توجه به موقعیت مکانی آنان را فراهم کرده است. با این حال، تثبیت قدرت و سهم بازار برای تعداد محدودی از شرکت‌ها مشکلاتی را به‌همراه داشته است که جامعه فعالان و توسعه‌دهندگان را به‌سمت ایجاد اینترنت غیرمتمرکز سوق داده است.

مزایا و معایب شبکه متمرکز

بدون شک، ایجاد تمرکز در شبکه مزایایی بسیار و انکارناپذیر دارد. در ادامه، برخی از این مزایا را بررسی می‌کنیم:

• زنجیره فرمان (سلسله‌مراتب) تعریف‌شده شبکه: زنجیره فرمان و ساختار لایه‌ای در شبکه متمرکز به‌وضوح تعریف شده و مشخص است؛ بنابراین زمانی‌که شرکتی از شبکه متمرکز استفاده می‌کند، زنجیره فرمان سازمانی آن‌ها مشخص است. این بدان‌معناست که همه کارمندان یک شرکت می‌دانند که باید چه کاری انجام دهند، مدیر چه کسی است و چقدر بر برخی از عناصر کنترل دارند. همچنین، استفاده از شبکه‌های متمرکز و زنجیره فرمان تعریف‌شده آن فرایند تفویض اختیار در زنجیره را نیز آسان می‌کند. مدیران ارشد به‌راحتی می‌توانند کار را به رده‌های پایین‌تر شرکت محول کنند؛ بنابراین، از این طریق کار به بهترین شکل ممکن نهایی می‌شود و به‌پایان می‌رسد. اگر کار با موفقیت انجام شود، اعتماد را در بین کاربران و زنجیره ایجاد می‌کند. این مزیت بدین‌دلیل ایجاد می‌شود که در شبکه‌ متمرکز، فقط یک نود مرکزی یا تعدادی محدود از نودها مسئول تأیید تعاملات هستند.
• کاهش هزینه‌ها: یکی از مزایای مهم متمرکزسازی، به‌صرفه‌بودن هزینه‌های مرتبط با آن است. هر شبکه یا زیرساخت متمرکز به پشتیبانی و هزینه کمتری نیاز دارد. از‌آن‌جاکه سازمان‌ها یا شبکه‌های متمرکز از‌قبل برنامه‌ریزی شده‌اند، هزینه‌های مرتبط با آن‌ها تا زمانی که به‌طور‌قطعی نیاز به گسترش نداشته باشند، از درآمد آن‌ها فراتر نمی‌رود.
•  

  پیاده‌سازی سریع تصمیمات: شکی نیست که ویژگی متمرکزبودن موجب می‌شود که سازمان‌ها یا شبکه‌ها به‌سهولت اجرای سریع تصمیم بپردازند. ازآن‌جا‌که شبکه‌های متمرکز نودها یا اعضای کمتری دارند، به ارتباط کمتری نیز برای دریافت مجوز از سطوح مختلف نیاز دارند. همچنین، اگر شبکه متمرکز به ایجاد تغییری نیاز داشته باشد، می‌توان آن را در چند دقیقه انجام داد. به‌عنوان مثال، شبکه متمرکز می‌تواند به‌سرعت حساسیت بیشتری در رویه احراز هویت مشتری (KYC) تنظیم و نیازمندی‌های بیشتری را اضافه کند.

بیشتر بخوانید: تعریف و مفهوم  گره در شبکه چیست؟

ایراد شبکه متمرکز

علاوه‌بر مزایایی که گفته شد، شبکه‌های متمرکز نیز با معایبی مواجه هستند که برخی از آن‌ها به شرح زیر است:

• اعتماد: سازمان‌های متمرکز که ادعا می‌کنند ایمن هستند، هیچ‌گاه به‌طور‌کامل ایمن و مطمئن نیستند. اعتماد در‌حقیقت توافقی است که بین ارائه‌دهنده خدمات و کاربر تنظیم می‌شود؛ پس چون این یک توافق است، می‌تواند به‌راحتی شکسته شود. علاوه‌بر کاربران، شرکت‌های بزرگ نیز هر‌از‌گاهی از مشکلات اعتماد کاربران در شبکه‌های متمرکز متضرر می‌شوند. اغلب زمانی چنین اتفاقی رخ می‌دهد که امنیت در سیستم به مشکل تبدیل شده باشد. در این صورت، قبل از اینکه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بتوانند با ارائه راه‌حل‌ها و مزیت‌ها به افراد زیان‌دیده اعتماد آنان را بازگرداند، کاربران از خدمات آن‌ها منصرف می‌شوند و به‌سراغ گزینه‌های دیگر می‌روند.
• مسائل امنیتی: تمرکز بدین‌معناست که کل شبکه به یک نقطه وابسته است و در‌صورت شکست و مشکل در همان نقطه، کل شبکه دچار اختلال می‌شود. سازمان‌ها از این مشکلات مطلع هستند؛ از‌این‌رو، اقداماتی برای مهار آن به‌کار گرفته‌اند. با‌این‌حال، همچنان احتمال شکست وجود دارد و این ضعف بزرگی برای خدمات متمرکز محسوب می‌شود؛ بنابراین، اتکا کل شبکه به یک مرکز اصلی، مشکل امنیتی بسیار مهمی در شبکه متمرکز ایجاد می‌کند.
•  

  محدودیت مقیاس‌پذیری: ازآن‌جاکه در اکثر مواقع شبکه متمرکز از سروری واحد استفاده می‌کنند، محدودیت‌های مقیاس‌پذیری نیز در این سیستم‌ها ایجاد می‌شود.

مفهوم و تعریف اینترنت غیرمتمرکز چیست؟

عاملی که شبکه‌های متمرکز و غیرمتمرکز را از یکدیگر متمایز می‌کند، نحوه دسترسی آنلاین افراد به داده‌ها در این شبکه‌هاست. در شبکه‌های اینترنتی متمرکز، سرورهای قدرتمند به عنوان محافظ داده عمل می‌کنند و تمام داده‌ها از طریق آن‌ها عبور می‌کنند. اما در شبکه‌های غیرمتمرکز، هیچ نهاد واحدی شبکه را کنترل نمی‌کند و دستگاه‌های مختلفی که به اینترنت متصل هستند، به عنوان میزبان اینترنت عمل می‌کنند. این شبکه‌ها بر اساس شبکه همتا به همتا (P2P) ساخته شده‌اند و با گردهم‌آیی مجموعه‌ای از کاربران فعالیت می‌کنند.

در واقع، اینترنت غیرمتمرکز باعث ارتقای دسترسی به داده‌ها به سطح بالاتری می‌شود. در این نوع از شبکه‌ها، صدها یا هزاران نود وجود دارند که از طریق آن‌ها می‌توان به داده‌ها دسترسی پیدا کرد.

ورود بلاک چین و استفاده از اینترنت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین می‌تواند بزرگترین جهش در تکامل اینترنت باشد. این تغییر مهم می‌تواند مناقشه میان طرفداران سیستم‌های متمرکز و غیرمتمرکز را متوقف کند. هنگامی که شبکه بلاک چین غیرمتمرکز کاملاً پیاده‌سازی شود، قدرت و مرجعیت متمرکز موجود در شبکه‌های متمرکز را از بین خواهد برد. فناوری بلاک چین قبلاً ثابت کرده است که توانایی برآورده‌کردن نیازهای شبکه را دارد. نکته دیگر این است که بلاک چین در شبکه غیرمتمرکز، امکان انجام تبادلات داده را بدون نیاز به واسطه برای نظارت بر عملیات فراهم می‌کند.

مزایا و معایب اینترنت غیرمتمرکز

شبکه‌های غیرمتمرکز، مزایا و معایبی را با خود به همراه دارند. در ابتدا، به مزایا و سپس معایب این نوع شبکه‌ها اشاره می‌کنیم.

مزایای مهم این شبکه‌ها عبارت‌اند از:

• تسلط کامل: یکی از مزایای مهم تمرکززدایی این است که کاربران بر تبادلات خود کاملاً‌ نظارت می‌کنند. این یعنی آنان می‌توانند بدون نیاز به دریافت مجوز از مرجعی متمرکز، تبادلی را در زمان دلخواه شروع کنند. به‌بیان ساده‌تر، فرایند تأیید تبادلات به اشخاص ثالث وابسته نیست. شبکه غیرمتمرکز از روش‌های اجماع برای تأیید اطلاعات استفاده می‌کند، نه از مرجع متمرکز. در‌حال‌حاضر، سازمان‌های غیرمتمرکز متعددی مشغول فعالیت هستند.
• تغییرناپذیر و حذف‌نشدنی بودن داده‌ها، یکی از ویژگی‌های مهم ساختار داده‌های ثبت‌شده در شبکه بلاک چین است. این ویژگی بدین‌معناست که پس از ذخیره داده‌ها، امکان تغییر یا حذف آن‌ها وجود نخواهد داشت.
• یکی دیگر از مزایای شبکه‌های غیرمتمرکز، امنیت آن‌هاست. نحوه مدیریت داده‌ها و تبادلات داده‌ها در این شبکه‌ها ایمن است و از الگوریتم‌های رمزنگاری برای اطمینان از ایمن‌بودن دفترکل داده‌ها استفاده می‌شود.
• در شبکه‌های غیرمتمرکز، داده‌ها سانسور نمی‌شوند؛ زیرا مرجع مرکزی‌ای برای کنترل داده‌ها وجود ندارد. اعضای شبکه می‌توانند مستقیماً با یکدیگر تعامل کنند و این باعث می‌شود که سانسور یا دست‌کاری بر روی داده‌ها کمتر اتفاق بیفتد. در شبکه‌های متمرکز، احتمال سانسور اطلاعات بیشتر است؛ زیرا یک مرجع مرکزی برای کنترل داده‌ها وجود دارد.
• یکی دیگر از مزایای شبکه‌های مبتنی بر بلاک چین، منبع‌بازی آن‌هاست. بیشتر شبکه‌های بلاک چین به‌صورت منبع‌باز طراحی شده‌اند و محیطی باز برای توسعه، خدمات، ابزارها و محصولات شگفت‌انگیزی ارائه می‌دهند. به‌عنوان مثال، لینوکس یک سیستم منبع‌باز است و به هر کسی امکان می‌دهد آن را بهبود بخشد. همین امر درباره شبکه‌های غیرمتمرکز نیز صادق است. در مقابل، شبکه‌های متمرکز یا بسته، فرصت منبع‌بازی و امکان توسعه باز را از دست می‌دهند.
  

  شبکه‌های بلاک چین، با تمام مزایایی که دارند، معایبی نیز دارند. برخی از این معایب عبارت‌اند از:

  مغایرت: اگر ساختار شبکه بلاک چینی غیرمتمرکز به‌خوبی حفظ و مدیریت نشود، ممکن است به ایجاد مغایرت و تضاد در شبکه منجر شود.

  هزینه: در محیط سازمانی، تمرکززدایی می‌تواند بیشتر از هزینه تمرکز داشته باشد؛ زیرا مستلزم راه‌اندازی سیستم‌هایی است که بتوانند ارتباطات را به صورت خودکارتری مدیریت کنند.

  اعمال مجرمانه: وقتی از شبکه بلاک چینی غیرمتمرکز صحبت می‌شود، امکان انجام اعمال مجرمانه نیز وجود دارد که می‌تواند یک ضعف بزرگ برای این نوع شبکه‌ها باشد. به‌عنوان مثال، در شبکه‌های بلاک چینی، به‌دلیل ناشناس بودن تمام مراحل، ممکن است موجب سوءاستفاده مجرمان از این شرایط شود.

تفاوت های اساسی بین شبکه های متمرکز و غیرمتمرکز

اکنون که با مزایا و معایب اینترنت متمرکز و غیرمتمرکز آشنا شدیم، به تفاوت‌های این دو مدل از شبکه نیز نگاه خواهیم کرد.

ردیابی داده‌ها

در ساختار اینترنت متمرکز، ردیابی جریان داده‌ها نسبتاً آسان است. با توجه به اینکه این اطلاعات از یک مکان، یعنی سرورها، عبور می‌کنند، می‌توان از طریق همان سرورها به‌راحتی داده‌ها را ردیابی کرد. در‌عین‌حال، در شبکه‌های غیرمتمرکز با توجه به اینکه هزاران دستگاه به‌عنوان نودهای ذخیره‌سازی داده‌ها عمل می‌کنند، ردیابی داده‌ها امکان‌پذیر نیست.

عبور همه اطلاعات از یک نقطه مرکزی در شبکه‌های متمرکز به مجموعه‌هایی مانند فیس‌بوک و گوگل اجازه داده است که حجم زیادی از داده‌ها را جمع‌آوری و با بی‌توجهی کامل به حریم خصوصی افراد، از آن‌ها برای منافع خود استفاده کنند.

حریم خصوصی

برخلاف شبکه‌های متمرکز، شبکه‌های غیرمتمرکز سطح خاصی از حریم خصوصی را برای مردم عصر دیجیتال فراهم می‌کنند که به آن علاقه‌مندند. نبود سرور و نقطه مرکزی امکان پیگیری عملیات آنلاین را برای سازمان‌ها از بین می‌برد. شبکه‌های غیرمتمرکز برای افرادی ایده‌آل هستند که تمایل دارند حریم خصوصی خود را حفظ و از هویت خود در شبکه‌های آنلاین محافظت کنند.

خرابی در یک نقطه

با توجه به اینکه داده‌ها قبل از انتشار باید از یک نقطه مرکزی معینی عبور کنند، شبکه‌های اینترنتی متمرکز همیشه در معرض خطر خرابی هستند. بسته به سیستم پشتیبان موجود، خرابی سروری که حجم عظیمی از داده‌ها را میزبانی می‌کند، می‌تواند دسترسی افراد به داده‌ها را غیرممکن کند.

اکنون که تقریباً همه چیز به اتصال به اینترنت وابسته است، نقص سرورها یا زیرساخت برنامه‌ها یا داده‌های مهم می‌تواند تقریباً در هر گوشه‌ای از جهان ویران‌کننده باشد.

نکته مهم دیگر این است که حملات هکرها به شبکه‌های غیرمتمرکز به پدیده‌ای رایج تبدیل شده است و ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی را به صرف مبالغ بسیار زیادی برای محافظت از شبکه‌های خود مجبور کرده‌اند.

با این وجود، در شبکه‌های غیرمتمرکز، خرابی یک نقطه در شبکه، هرگز دسترسی افراد را به داده‌ها محدود یا قطع نمی‌کند. در دسترس بودن هزاران نود که افراد می‌توانند از طریق آن‌ها به اطلاعات دسترسی داشته باشند، این خطر را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد.

مقیاس‌پذیری

مقیاس‌پذیری محدود، یکی دیگر از مشکلاتی است که شبکه‌های متمرکز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ زیرا تمامی برنامه‌های اصلی در شبکه‌های تک‌سرور مستقر شده‌اند. افزودن فضای ذخیره‌سازی بیشتر، پهنای باند و قدرت پردازشی بیشتر، باید همیشه در کانون توجه قرار گیرد تا بتواند پاسخگوی تقاضای کاربران باشد. معماری شبکه‌های غیرمتمرکز، اجازه می‌دهد تا به جای تمرکز بر نقطه‌ی واحد، بار کاری روی چندین دستگاه کامپیوتری مختلف در نقاط گوناگون توزیع شود.

سانسور داده‌ها و بی‌طرفی شبکه

اتصال به اینترنت متمرکز باعث شده است که شرکت‌های قدرتمند به ضرر مصرف‌کنندگان نهایی عمل کنند. به عنوان مثال، ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی می‌توانند سرعت اینترنت را تنظیم کنند. این امکان به آن‌ها اجازه می‌دهد که حتی نوع داده‌ها و امکان دسترسی افراد به انواع اطلاعات را نیز تنظیم کنند.

تجاری‌سازی شبکه توسط ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی صورت می‌گیرد. تجاری‌سازی به معنای این است که کسانی که پول بیشتری به آن‌ها می‌پردازند، از ارتباط بهتر با محدودیت‌های کمتر لذت می‌برند. در مقابل، کسانی که پولی کمتری پرداخت می‌کنند، از شبکه‌ای با کنترل‌ها و محدودیت‌های بیشترِ ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی برخوردار می‌شوند.

دولت‌ها

در مقایسه بین سیستم‌های متمرکز و غیرمتمرکز دولتی، باید بدانید که شبکه‌های متمرکز اختیارات حاکمیتی را به دولت‌ها اعطا می‌کنند؛ اما شبکه‌های غیرمتمرکز چنین اختیاری ندارند. بنابراین، حاکمیت در شبکه متمرکز در مقایسه با سایر کاربران این شبکه بیشترین اختیارات را خواهند داشت. همچنین، در ساختار شبکه غیرمتمرکز، مفهومی از مرجعیت قدرت وجود ندارد؛ بنابراین، همه کاربران سیستم حداکثر قدرت را دارند.

سیستم‌های غیرمتمرکز از نظر ویژگی‌ها بسیار منحصربه‌فرد هستند؛ اما این بدان‌معنا نیست که مقام‌های دولتی نمی‌توانند از این فناوری استفاده کنند. بلاک چین شبکه‌ای غیرمتمرکز است که تاکنون در پروژه‌های دولتی متعددی به کار گرفته شده و تا به امروز نیز بدون هیچ مشکلی به کارش ادامه داده است.

جمع‌بندی
اینترنت غیرمتمرکز با مشکلاتی مواجه است که سرعت ورود ارزهای دیجیتال به دنیای واقعی را کند کرده است. با این حال، اینترنت غیرمتمرکز و ارزهای دیجیتال این قابلیت را دارند که در آینده نزدیک، شیوه زندگی مردم را متحول کنند؛ اما برخی موانع از تبدیل شدن این نوآوری‌ها به جریان اصلی وجود دارد.